Stary Zamek w Żywcu (Zamek Komorowskich) – świadek historii i renesansowej świetności

Info przewodnik Żywiec

2 71a1c

Stary Zamek w Żywcu to perła architektury, która łączy w sobie elementy gotyku, renesansu i neogotyku. Ta zabytkowa budowla od wieków stanowiła centrum władzy, miejsce burzliwych wydarzeń oraz świadectwo zmieniających się epok. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Miejskiego, oferując fascynujące ekspozycje i możliwość odkrywania tajemnic jego historii. Dowiedz się, jak powstawał zamek, kto był jego właścicielem oraz jakie sekrety kryją jego wnętrza.

Początki Starego Zamku – pierwsze założenie warowne 

Stary Zamek w Żywcu, znany również jako Zamek Komorowskich, to fascynujący zabytek o bogatej historii, sięgającej XV wieku. Pierwsze umocnienia w tym miejscu przypisuje się książętom oświęcimskim lub Mikołajowi Strzale herbu Kotwicz. Początkowo była to warownia z pojedynczą wieżą mieszkalną, otoczona wałem ziemnym i płytką fosą.

W połowie XV wieku zamek stał się własnością rodu Skrzyńskich herbu Łabędź. W 1465 roku Jan i Włodek Skrzyńscy sprzedali zamek królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi, który w 1467 roku przekazał Żywiecczyznę Piotrowi Komorowskiemu. Komorowscy uczynili z zamku swoją główną siedzibę i rozpoczęli jego rozbudowę, przekształcając go w renesansową rezydencję z arkadowym dziedzińcem, wzorowanym na wawelskim.

W 1624 roku zamek został zakupiony przez królową Konstancję, żonę Zygmunta III Wazy, która przeprowadziła jego remont i podwyższenie. W kolejnych latach właścicielami zamku byli hrabiowie Wielopolscy, którzy na początku XVIII wieku dokonali dalszej rozbudowy w stylu barokowym, nadając mu charakter pałacowy.

W 1838 roku zamek przeszedł w ręce Habsburgów, którzy dokonali przebudowy w stylu neogotyckim. Mimo licznych zmian zachowała się gotycka wieża oraz renesansowy dziedziniec. Od 2005 roku zamek jest siedzibą Muzeum Miejskiego w Żywcu, które prezentuje bogate zbiory związane z historią i kulturą regionu.

Rozkwit renesansowej rezydencji za rządów Komorowskich

Stary Zamek w Żywcu, będący pierwotnie warownią obronną, swoje największe chwile świetności przeżywał w XVI wieku, kiedy znalazł się pod opieką jednego z najpotężniejszych rodów Żywiecczyzny – Komorowskich herbu Korczak. To właśnie oni przekształcili surową fortecę w prawdziwą perłę renesansowej architektury, wzorującą się na królewskich założeniach zamkowych, takich jak Zamek Wawelski.

Jan Spytek Komorowski i jego syn Krzysztof byli postaciami, które nadały zamkowi wyjątkowego blasku i znaczenia. Ich ambicje sięgały daleko poza granice Żywiecczyzny – marzyli o stworzeniu siedziby, która godnie reprezentowałaby ich ród na arenie politycznej i kulturalnej. Rozpoczęta około 1569 roku przebudowa zmieniła oblicze zamku na zawsze.

Kluczowym elementem tej przemiany było stworzenie arkadowego dziedzińca, który zachwyca do dziś. Zainspirowani rozwiązaniami architektonicznymi Wawelu, Komorowscy wprowadzili do Żywca charakterystyczne dla renesansu harmonijne linie, smukłe kolumny i przestronne galerie. Dziedziniec stał się sercem zamku – miejscem spotkań, uroczystości i pokazów artystycznych, które podkreślały status i wyrafinowany gust właścicieli.

Zamek, w swojej nowej formie, miał charakter nie tylko obronny, ale przede wszystkim reprezentacyjny. Budynki otaczające dziedziniec zostały wzbogacone o bogate dekoracje sgraffitowe, które nadały fasadom elegancji i lekkości. Rozbudowa objęła również wnętrza – przestronne komnaty ozdobiono malowidłami, a ich wyposażenie świadczyło o zamożności i wyczuciu stylu Komorowskich.

Jednak życie w renesansowym zamku to nie tylko architektura i sztuka, ale również barwne historie jego mieszkańców. Jedną z najciekawszych postaci był Mikołaj Komorowski, znany ze swojego awanturniczego stylu życia. Ten niepokorny hulaka i miłośnik przygód prowadził kosztowne wojny z sąsiadami, co ostatecznie doprowadziło go na skraj bankructwa. W desperacji Komorowski zaczął produkować fałszywe monety w zamkowych murach – działalność, która przyniosła mu wiele problemów i zniszczyła reputację rodu.

Pod koniec XVI wieku Stary Zamek był jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych w regionie. Uroczystości odbywające się w jego murach gromadziły przedstawicieli okolicznej szlachty, a Komorowscy nie szczędzili środków, by ich rezydencja stała się miejscem kojarzonym z prestiżem i wyrafinowaniem.

Jednak renesansowa świetność zamku nie trwała wiecznie. Konflikty z wierzycielami, najazdy wrogów oraz zmienne losy rodu doprowadziły do powolnego upadku rezydencji. W 1624 roku zamek został sprzedany królowej Konstancji, żonie Zygmunta III Wazy, co zakończyło erę Komorowskich w Żywcu.

Dziś Stary Zamek zachowuje ślady swojej renesansowej przeszłości, przypominając o czasach, gdy był symbolem potęgi i aspiracji rodu Komorowskich. Jego arkadowy dziedziniec nadal przyciąga uwagę odwiedzających, którzy mogą poczuć atmosferę miejsca, gdzie historia splata się z pięknem sztuki renesansu.

Królowe, hrabiowie i Habsburgowie – zmieniający się właściciele zamku

Stary Zamek w Żywcu, znany jako Zamek Komorowskich, przez stulecia przechodził z rąk do rąk, a każdy kolejny właściciel pozostawiał po sobie ślady w jego architekturze, funkcji i charakterze. Jego burzliwa historia to opowieść o królowych, hrabiach i Habsburgach, którzy kształtowali losy zamku i regionu.

Królowa Konstancja – nowa era zamku

Początek XVII wieku przyniósł dramatyczny zwrot w dziejach zamku. Po spustoszeniu przez najazd braci Rylskich w 1623 roku, zrujnowany majątek został wykupiony przez królową Konstancję, żonę Zygmunta III Wazy. Konstancja, jako właścicielka Żywiecczyzny, postanowiła odbudować i umocnić zamek, nadając mu jednocześnie bardziej reprezentacyjny charakter.

Renowacja objęła m.in. dodanie trzeciej kondygnacji do istniejących budynków oraz modernizację wnętrz. Pod rządami królowej zamek stał się centrum administracyjnym, a także rezydencją o znaczeniu strategicznym. W 1655 roku, podczas potopu szwedzkiego, zamek został poddany bez większych zniszczeń, co pozwoliło na zachowanie jego struktury i bogatego wyposażenia.

Hrabstwo Wielopolskich – barokowy blask

W drugiej połowie XVII wieku Żywiecczyzna przeszła w ręce hrabiów Wielopolskich, którzy dokonali jednej z najważniejszych przebudów zamku. Na początku XVIII wieku, inspirowani barokowym stylem, rozbudowali kompleks, dodając nowe skrzydło, herbarium i fontannę oraz zakładając park włoski.

Przebudowa ta nie tylko zmieniła układ zamku, ale również podkreśliła jego pałacowy charakter. Arkady dziedzińca zostały przebudowane, a attyka ustąpiła miejsca dachom siodłowym. Wielopolscy uczynili z zamku miejsce prestiżowe, będące wizytówką ich pozycji społecznej.

Habsburgowie – neogotycka wizja

Kolejny rozdział w historii zamku rozpoczął się w 1838 roku, gdy majątek został wykupiony przez Habsburgów – jedną z najpotężniejszych dynastii Europy. Habsburgowie, posiadający rozległe włości na Żywiecczyźnie, traktowali zamek jako jedną ze swoich rezydencji.

W XIX wieku, w odpowiedzi na zmieniające się gusta, Habsburgowie przeprowadzili gruntowną przebudowę zamku oraz parku, nadając mu neogotycki charakter. Architekt Karol Pietschka zaprojektował zmiany, które miały na celu zarówno zachowanie historycznych elementów, jak i wprowadzenie nowych rozwiązań stylowych. Zamek zyskał wówczas m.in. ozdobne detale w stylu historyzmu, które do dziś zdobią jego fasady.

Zamek w XX wieku – zmieniające się funkcje

Podczas II wojny światowej zamek został przejęty przez Niemców, którzy urządzili w nim swoje biura. Po wojnie przeszedł na własność państwa, a jego funkcje uległy całkowitej zmianie – w murach zamku ulokowano archiwum, bibliotekę oraz Dom Kultury.

W latach 90. XX wieku, po gruntownych pracach renowacyjnych, Stary Zamek został zaadaptowany na potrzeby Muzeum Miejskiego w Żywcu, które działa tam do dziś. W jego wnętrzach można podziwiać stałe ekspozycje związane z historią regionu, kulturą góralską i tradycyjnym rzemiosłem.

Historia właścicieli Starego Zamku to zapis zmieniających się epok, mód i funkcji budowli. Od Komorowskich, przez królową Konstancję, hrabiów Wielopolskich i Habsburgów, aż po współczesne władze miejskie – każdy kolejny właściciel wnosił coś nowego, czyniąc zamek miejscem, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością. Dziś jest to nie tylko zabytek, ale i żywe muzeum, które opowiada historię regionu i ludzi, którzy go kształtowali.

Architektura Starego Zamku – od gotyku po neogotyk

Stary Zamek w Żywcu to wyjątkowy przykład budowli, która przez wieki ewoluowała architektonicznie, od skromnej gotyckiej warowni po reprezentacyjną rezydencję w stylu renesansowym i neogotyckim. Jego dzieje zapisane w murach opowiadają historię zmieniających się epok, gustów i funkcji budowli. Każdy etap rozbudowy wniósł nowe elementy, które uczyniły zamek jednym z najciekawszych zabytków regionu.

Gotyckie początki – twierdza obronna

Pierwsze założenie zamkowe w Żywcu, które powstało w XV wieku, miało charakter warowny. Gotycka budowla, wzniesiona na fundamentach fortalicjum Skrzyńskich, charakteryzowała się prostotą i funkcjonalnością. Centralnym punktem była dwukondygnacyjna wieża mieszkalna, otoczona drewniano-ziemnymi fortyfikacjami oraz płytką fosą. Elementy te miały na celu zabezpieczenie mieszkańców przed ewentualnym atakiem w czasach niestabilności politycznej i licznych konfliktów zbrojnych.

Gotycki charakter zamku był widoczny w masywnych murach, małych, wysoko umieszczonych oknach oraz surowych, obronnych formach, które dominowały nad całym założeniem. Choć pierwotna twierdza została częściowo zburzona podczas zbrojnych akcji Kazimierza Jagiellończyka w 1477 roku, jej pozostałości stały się podstawą późniejszych przebudów.

Renesansowy rozkwit – dzieło Komorowskich

Największy wpływ na architekturę zamku mieli Komorowscy, którzy na przełomie XV i XVI wieku przekształcili surową fortecę w reprezentacyjną rezydencję. W czasie przebudowy zamek zyskał cechy renesansowe, które były świadectwem aspiracji rodu do równania się z najlepszymi przykładami architektury tej epoki.

Najważniejszym elementem renesansowego zamku stał się arkadowy dziedziniec wzorowany na Wawelu. Otoczony smukłymi kolumnami i galeriami, dziedziniec stał się sercem rezydencji, miejscem codziennego życia i uroczystości. Fasady zdobiły dekoracje sgraffitowe, a całość emanowała harmonią i symetrią, charakterystycznymi dla stylu renesansowego.

Renesansowy zamek miał trzyskrzydłowy układ, a jego wnętrza zostały dostosowane do nowej funkcji – bardziej pałacowej niż obronnej. Zlikwidowano część baszt, a przestrzeń została zaaranżowana tak, by odpowiadać potrzebom życia towarzyskiego i reprezentacyjnego.

Barokowe zmiany – Wielopolscy i ich wizja

W XVIII wieku, gdy zamek znalazł się w rękach Wielopolskich, rozpoczęła się jego barokowa transformacja. Rozbudowano kompleks o dodatkowe skrzydła, stajnie, herbarium i fontannę. Dziedziniec powiększono, a arkady przebudowano, nadając im bardziej monumentalny charakter. Zniknęły renesansowe attyki, a dachy siodłowe zastąpiły te o łagodniejszym spadku.

Wielopolscy zmienili również otoczenie zamku, zakładając park włoski oraz sadząc drzewa owocowe. Nowe elementy dodały kompleksowi elegancji i podkreśliły jego reprezentacyjną rolę w życiu arystokracji.

Neogotycka metamorfoza – wpływ Habsburgów

W XIX wieku, po przejęciu zamku przez Habsburgów, architektura obiektu po raz kolejny została dostosowana do nowej epoki. Habsburgowie zdecydowali się na przebudowę zamku w stylu neogotyckim, popularnym wówczas w Europie. Architekt Karol Pietschka wprowadził zmiany, które nadały budowli romantyczny charakter, jednocześnie zachowując jej wcześniejsze elementy.

Neogotycka wizja obejmowała dodanie ozdobnych detali na fasadach, takich jak wieżyczki, sterczyny i dekoracyjne gzymsy. Wprowadzone zmiany miały na celu podkreślenie historycznego znaczenia zamku i stworzenie atmosfery nawiązującej do średniowiecznych zamków rycerskich. Mimo tych modyfikacji zachowano gotycką wieżę oraz renesansowy dziedziniec, które przypominały o wcześniejszych etapach budowy.

Stary Zamek dziś – świadectwo epok

Dziś Stary Zamek w Żywcu jest architektonicznym zapisem historii regionu i jego mieszkańców. Gotycka wieża, renesansowy dziedziniec i neogotyckie detale tworzą harmonijną całość, która przyciąga turystów i badaczy z całego świata. Każda epoka pozostawiła na zamku swój ślad, czyniąc go niezwykłym świadectwem zmieniających się czasów i stylów.

Stary Zamek dziś – siedziba Muzeum Miejskiego w Żywcu

Stary Zamek, znany również jako Zamek Komorowskich, to prawdziwa perła architektoniczna w sercu Żywca. Dziś, po stuleciach burzliwych dziejów, zamek pełni rolę siedziby Muzeum Miejskiego w Żywcu, które od 2005 roku zaprasza turystów do poznania bogatej historii regionu. Dzięki starannie odrestaurowanym wnętrzom i wyjątkowym wystawom, zamek stał się jednym z najważniejszych punktów na turystycznej mapie Beskidów.

Czy można zwiedzać Zamek w Żywcu?

Tak, Stary Zamek w Żywcu można zwiedzać, a jego drzwi są otwarte dla każdego miłośnika historii, sztuki i kultury. Muzeum Miejskie oferuje zwiedzanie zarówno z przewodnikiem, jak i samodzielne wędrówki po wystawach. Co więcej, na miejscu można wypożyczyć audioprzewodnik, który wzbogaci wizytę o interesujące historie i ciekawostki dotyczące zamku oraz regionu Żywiecczyzny.

Co można zobaczyć w Muzeum?

Ekspozycje prezentowane w zamku obejmują szerokie spektrum tematów, które pokazują życie w regionie na przestrzeni wieków. Wśród wystaw znajdują się:

  • Galeria Etnograficzna: Przybliżająca kulturę i tradycje górali żywieckich. Znajdziecie tu stroje ludowe, narzędzia rolnicze i przedmioty codziennego użytku.
  • Ekspozycje historyczne: Opowiadające o dziejach zamku oraz rodzinach, które go zamieszkiwały, w tym Komorowskich, Wielopolskich i Habsburgów.
  • Wystawa rzemiosła artystycznego: Zbiory związane z tradycyjnymi technikami rękodzielniczymi, w tym kowalstwem, tkactwem i snycerstwem.
  • Sala pamięci Habsburgów: Poświęcona jednej z najsłynniejszych rodzin, która w XIX wieku była właścicielem zamku i znacznie wpłynęła na jego wygląd.

Warto zwrócić uwagę na renesansowy dziedziniec z arkadami, który zachwyca harmonią i kunsztem architektonicznym. Gotycka wieża, pamiętająca najstarsze dni zamku, jest kolejnym wyjątkowym elementem, który przyciąga wzrok zwiedzających.

Muzeum Miejskie jest otwarte przez większą część roku, a godziny zwiedzania różnią się w zależności od sezonu. Warto sprawdzić aktualny harmonogram i cennik na stronie internetowej muzeum. Dla grup zorganizowanych możliwe jest wcześniejsze umówienie wizyty oraz rezerwacja usług przewodnika.

Jak dostać się do Starego Zamku?

Zamek znajduje się w samym centrum Żywca, co czyni go łatwo dostępnym zarówno dla mieszkańców, jak i turystów. Dla zmotoryzowanych dostępne są parkingi w pobliżu, a osoby korzystające z transportu publicznego mogą skorzystać z autobusów i pociągów do Żywca, skąd spacerem łatwo dotrzeć na miejsce.

Stary Zamek, czyli dawny Zamek Komorowskich, to nie tylko muzeum, ale także miejsce, które przenosi odwiedzających w dawne czasy, pozwalając poczuć atmosferę minionych epok. Dla każdego, kto interesuje się historią, sztuką czy tradycjami góralskimi, zwiedzanie zamku w Żywcu będzie niezapomnianym doświadczeniem.

Ciekawostki i odkrycia archeologiczne związane z zamkiem

Stary Zamek w Żywcu, znany jako Zamek Komorowskich, kryje wiele tajemnic, które przez lata odkrywali historycy, archeolodzy i pasjonaci przeszłości. Bogata historia zamku, sięgająca XV wieku, zostawiła w jego murach ślady dawnych epok, a prace badawcze prowadzone na jego terenie przyniosły liczne fascynujące odkrycia.

Fundamenty pierwszej warowni

Jednym z najbardziej zaskakujących odkryć archeologicznych było odnalezienie fragmentów fundamentów pierwotnej warowni. Badania przeprowadzone w latach 70. i 80. XX wieku przez archeolożkę Marię Bicz-Suknarowską ujawniły, że zamek stoi na miejscu wcześniejszej, drewniano-ziemnej fortalicji otoczonej płytką fosą. Było to tzw. fortalicjum Skrzyńskich, którego początki sięgają pierwszej połowy XV wieku. Znaleziska te rzuciły nowe światło na wczesne dzieje zamku, wskazując, że miał on obronny charakter jeszcze przed rozbudową przez Komorowskich.

Zburzona baszta południowo-wschodnia

W trakcie badań prowadzonych w latach 2008–2009 odkryto fundamenty jednej z wież obronnych, która została zburzona w czasie renesansowej przebudowy zamku. Baszta ta pierwotnie pełniła funkcję elementu fortyfikacji obronnych, zanim Komorowscy przekształcili zamek w reprezentacyjną rezydencję. Odkrycie to pozwoliło lepiej zrozumieć zmieniającą się funkcję budowli na przestrzeni wieków.

Sgraffitowe zdobienia i ukryte inskrypcje

Podczas prac konserwatorskich w latach 60. XX wieku archeolodzy i konserwatorzy odnaleźli fragmenty renesansowych zdobień sgraffitowych na fasadach zamku. Charakterystyczne geometryczne wzory i motywy roślinne, choć częściowo zniszczone, nadal zachwycają swoim kunsztem. Na jednej ze ścian odkryto także ukryte inskrypcje, które prawdopodobnie były pozostawione przez dawnych mieszkańców lub budowniczych zamku.

Tajemnicze piwnice i półziemianki

Na terenie zamku znajdują się dwie piwniczki-półziemianki, które w czasach średniowiecza mogły pełnić funkcję magazynów żywności lub schronów w razie zagrożenia. Ich lokalizacja i układ sugerują, że były częścią pierwotnych założeń obronnych. Piwnice te są niezwykłym świadectwem praktycznego podejścia dawnych mieszkańców do ochrony swoich zasobów.

Ukryte skarby?

Przez lata krążyły legendy, że w murach zamku mogą znajdować się ukryte skarby lub depozyty. Choć żadne konkretne znaleziska tego rodzaju nie zostały potwierdzone, prace archeologiczne nieustannie przynoszą nowe odkrycia, które podsycają zainteresowanie badaczy. Wśród odnalezionych artefaktów znalazły się fragmenty ceramiki, narzędzia, a także elementy uzbrojenia, które mogły należeć do rycerzy strzegących warowni.

Zamek w ogniu historii

W 1870 roku zamek dotknął poważny pożar, który zniszczył część jego struktury. Archeolodzy odnaleźli ślady tego wydarzenia w postaci nadpalonych fragmentów drewnianych stropów i dachówek. Pożar stał się punktem zwrotnym w historii budowli, ponieważ po jego ugaszeniu Habsburgowie przeprowadzili gruntowną przebudowę, nadając zamkowi neogotycki charakter.

Ślady najazdów i wojen

Badania archeologiczne potwierdziły, że zamek kilkakrotnie był miejscem zbrojnych starć. Znalezione fragmenty broni i amunicji pochodzącej z XVII wieku sugerują, że podczas potopu szwedzkiego w 1655 roku zamek odegrał istotną rolę jako twierdza. Szczególnie interesujące są ślady bitew pozostawione na murach obronnych, które do dziś noszą znamiona dawnych walk.

Dzisiejsze odkrycia

Mimo że wiele tajemnic Starego Zamku zostało już odsłoniętych, archeolodzy wciąż mają nadzieję na nowe odkrycia. Regularne badania i prace konserwatorskie pozwalają zachować zamek dla przyszłych pokoleń i odkrywać kolejne warstwy jego bogatej historii.

Stary Zamek w Żywcu to miejsce pełne fascynujących zagadek i ciekawostek, które odsłaniają kolejne karty przeszłości. Każde nowe odkrycie wzbogaca wiedzę o tym niezwykłym zabytku, pozwalając lepiej zrozumieć jego znaczenie dla historii regionu i całej Polski.

Utworzone przez: